Identiteit
Mohamed Ouaamari: "Ik heb een lasagne-identiteit. Al die lagen maken mij tot het individu dat ik ben"
VRT. (2020, 15 mei). "Groetjes uit Vlaanderen" - auteur Mohamed Ouaamari in De afspraak [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=i191yB3lZIg
Mohamed Ouaamari vertelt dat we een hele waslijst aan identiteiten zijn. Hij maakt een onderscheid tussen persoonlijke lagen en collectieve lagen. Op de persoonlijke lagen hebben we zelf als individu veel invloed en bij de collectieve lagen worden we een deel van een groter geheel, vaak samen met mensen die we helemaal niet kennen. Toch vormen deze mensen voor een groot deel samen mee met jou jouw identiteit.
Een interessante dimensie is dat we als mensen met een migratie-achtergrond samen mee kunnen bepalen wat bijvoorbeeld de Vlaamse/Belgische identiteit is. We hebben dus een impact, inspraak hierin. De diversiteit van onze samenleving is er nu eenmaal en is iets waar we gezamenlijk mee moeten leren omgaan. Dit is de realiteit. Dit betekent dat wij als mensen met een migratie-achtergrond onderdeel zijn van de synthese.
Niets is namelijk constant in identiteit, want deelnemen aan identiteit is een proces – een proces van identificatie en hoe minder problematisch hoe makkelijker dat dat gaat. Het is daardoor niet gek dat dat binnen de Vlaamse identiteit veel problemen oplevert; het is een strijd die in onze Belgische geschiedenis al heel lang aan de gang is. (On)bewust nodigt Vlaanderen niet echt uit om te identificeren, want het gegeven zelf is niet uniform genoeg om iets aan vast te kunnen knopen. Dat voelt niet bepaald verwelkomend...
Terug naar het onderwijs...
Het is problematisch als de stemmen van mensen met een migratie-achtergrond niet voldoende gehoord worden binnen het onderwijs. Identiteit is een dialoog en elke stem is anders. Als studenten deze diverse stemmen niet voldoende weerspiegeld zien in de realiteit, dan lijkt het alsof ze zelf geen stem hebben, geen inspraak en dus geweigerd worden om deel te nemen aan de collectieve identiteitsvorming
Hoe beleven jongeren met een migratieachtergrond hun identiteit?
Hoe beleven jongeren met een migratieachtergrond hun identiteit? | KIS. (z.d.). KIS. https://www.kis.nl/artikel/hoe-beleven-jongeren-met-een-migratieachtergrond-hun-identiteit?fbclid=IwAR0M1kbLmpbjAtrpHn1HSf6xgTT7BFwScFMhX5aY5izqz0tdYrcufLK8D7w
'De kwestie van migratie en identiteit wordt steeds complexer' (Redouane Ben Driss)
"De kwestie van migratie en identiteit wordt steeds complexer" (Redouane Ben Driss). (z.d.). MO*. https://www.mo.be/interview/de-kwestie-van-migratie-en-identiteit-wordt-steeds-complexer-redouane-ben-driss
Redouane Ben Driss is psycholoog en psychotherapeut die hulpverleners begeleidt die met migranten werken in opdracht van het centrum voor Geestelijke Gezondheid en het Steunpunt Cultuursensitieve Zorg in Brussel. Hij duidt in het artikel dat migratie een langzaam proces is en nog steeds de familiestructuur en cultuur beïnvloedt. Wat ik hierbij interessant vind, is dat hij spreekt als psycholoog en niet als socioloog.
Wat betekenen die ontwikkelingen voor de identiteit van allochtone adolescenten?
Veranderingen zadelen deze jongeren op met een splitsing, een soort schizofrenie.
thuis: cultuur van het land van herkomst <-> Westerse cultuur
De jongeren moeten herhaaldelijk schipperen tussen 2 posities, twee standpunten. Dat is ontzettend zwaar... Redouane Ben Briss duidt dat de ouders van deze jongeren een evenwicht moeten creëren tussen de verschillende omgevingen. Op zijn beurt is dit een enorm zware taak.
Moeilijkheden: Wanneer jongeren er niet in slagen een evenwicht te vinden.
-> problemen met agressie-integratie.
Volgens Redouane werken jongens hun agressie vaak uit naar buiten toe (de samenleving) en meisjes eerder intern.
-> Gevaar voor culturele regressie
Sommigen jongeren trekken zich terug achter hun godsdienst of cultuur als een manier om hun identiteit op te bouwen. Bijvoorbeeld jongeren die hun identiteit zoeken in de Islam is geen probleem, maar het hangt dan af van over welke vorm van de Islam het gaat. Sommige jongeren gebruiken namelijk hun godsdienst om zich af te zetten van de samenleving waarin ze terechtkomen. Hun wortels vormen dan geen rijkdom meer. Ze bouwen dan enkel hun identiteit op door ergens tegen te zijn. Jongeren die hun identiteit op deze manier opbouwen, beschouwen de buitenwereld als een gevaar.
-> Veel ouders hebben niet alleen een verliesgevoel, maar ook een schuldgevoel.
-> verschillen tussen generaties in de omgang met hun herkomst
Dit is afhankelijk van de transgenerationele erfenis.
"Hoe sterker de Vlaamse identiteit, hoe negatiever de houding tegen migranten" Lto. (2023, 13 oktober). "Hoe sterker de Vlaamse identiteit, hoe negatiever de houding tegen migranten". Het Nieuwsblad. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20231013_94293033
Uit een studie van het Instituut voor Sociaal en Politiek Opinieonderzoek van de KU Leuven blijkt dat hoe sterker iemand zichzelf een Vlaamse Identiteit aanmeet, hoe negatiever zijn of haar houding is tegenover migranten.
Enkele begrippen:
cultuur = Het geheel van normen en waarden dat mensen aan elkaar doorgeven.
Socialisatie= Het proces waarbij iemand bewust en onbewust, de waarden, normen en andere cultuurkenmerken van de hoofdcultuur aangeleerd krijgt.
Socialisatieprocessen:
- Segregatie: Een sterke scheiding tussen bevolkingsgroepen.
- Assimilatie: Je vervangt heel veel van je eigen cultuur door de dominante cultuur waar je woont.
- Integratie: Migranten die voor een deel de normen en waarden van de thuiscultuur overnemen, maar ook veel van hun eigen cultuur houden. (=gelaagde identiteit)
INTERVIEW MET MIJN ZUS (identiteitsbeleving)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
INTERNE DREMPELS & OBSTAKELS
Er zijn heel wat externe mechanismen, waar een migrant zelf geen vat of heeft, die bepalend zijn voor het al dan niet een kans krijgen om een job uit te oefenen binnen het onderwijsveld. In een vorig luikje bij Orhan Agirdag hebben we al besproken dat deze sociale ongelijkheid binnen het onderwijs vooral voortkomt uit structurele racisme en de bijhorende stereotypen, vooroordelen en discriminatie.
Drempel/opportuniteit -> In dit luikje heb ik de interne processen van migranten zelf onder de loep genomen, om het tekort aan diversiteit in de leraarskamers verder te verklaren. Deze inzichten hebben zijn oorsprong gehad binnen de interviews die ik heb afgenomen met de BaLO-studenten, de leerkracht ILS en mijn zus.
Etnische minderheden hebben, net zoals de mensen uit etnische meerderheidsgroepen, een waslijst aan identiteiten. -> collectieve lagen (deel van een groter geheel) en persoonlijke lagen Op de persoonlijke lagen hebben we als individu zelf 'veel' invloed: het socialisatieproces dat je doormaakt m.b.t. de Vlaamse cultuur waar je terechtkomt, jouw algemene identiteitsontwikkeling als individu en jouw algemene persoonlijkheidskenmerken
In theorie zijn deze persoonlijke lagen processen waar we als individu zelf invloed op hebben, maar in de praktijk gaat dit vaak over onbewuste mentale processen. Natuurlijk kan een sterker bewustzijn (opportuniteit?!) jouw meer agency geven, maar daar zou je in de realiteit hoogstwaarschijnlijk jarenlang therapie voor nodig hebben. Dit om heel jouw bewustzijnsniveau te analyseren en dan met een gedragstherapeut deze in effectieve handelingen te vertalen! Niet vanzelfsprekend dus...
Eigenlijk komt het er dus op neer dat jouw specifieke persoonlijkheidskenmerken en de mate van socialisatie en identiteitsbeleving met de Vlaamse identiteit, bepalend zijn voor het als dan niet kiezen voor een job binnen het onderwijs. Of als je wel kiest voor een job binnen het onderwijs, dan kan ook het soort onderwijs dat je kiest verschillen: Vlaams regulier onderwijs? Internationaal onderwijs? Je kan ook kiezen om binnen een reguliere school les te geven, maar voel je je dan wel thuis? Heb je weldegelijk het gevoel dat jouw identiteitskenmerken (migratieachtergrond) een plaats krijgen? Hoe weerhoud je je naar de thuiscultuur van de school toe? -> Ga je er eerder mee samenvallen? Ga je toch een deel van jouw eigen normen en waarden behouden? ... Misschien voel je zelfs dat je jouw gedrag onbewust aanpast, omdat je bang bent voor vooroordelen? -> Ga je bijvoorbeeld overcompenseren uit angst om fouten te maken?
Ik persoonlijk merk dat mijn eigen unieke identiteit me over deze vragen doet nadenken. Mijn zus bijvoorbeeld heeft hier minder last van (zie interview). Ze heeft niet per se het gevoel dat haar migratieachtergrond haar tegenhoud in de maatschappij. Zij heeft al wat meer een evenwicht kunnen vinden tussen haar migratieachtergrond en de Vlaamse identiteit. Men kan dus stellen dat een migratieachtergrond hebben in combinatie met specifieke persoonlijkheidskenmerken zorgen voor drempels die de maatschappij niet altijd direct voor ogen kan zien. Eigenlijk is dit ook 'superdiversiteit', een verdere diversiteit binnen de diversiteit. Het is misschien interessant om na te denken over hoe scholen en de maatschappij kunnen inspelen op dit soort migranten die mentale moeilijkheden ervaren wegens hun migratieachtergrond, versterkt met unieke persoonlijkheidskenmerken en hun mate van socialisatie met de Vlaamse identiteit.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
FOCUSCOMPETENTIES: LERAARS BEWEGEN MET HUN HELE ZIJN - LERAARS BEWEGEN SAMEN
In dit onderdeel van mijn onderzoeksproces ben ik mijn eigen persoonlijke verhaal meermaals tegengekomen. Als het gaat over een evenwicht vinden tussen mijn thuiscultuur en de Vlaamse identiteit, dan ben ik nog een eindje op weg... Het is confronterend om te lezen in de literatuur dat mijn verhaal niet zo uniek is en er heel veel migranten zijn die soortgelijke problemen ervaren hierin en bijgevolg moeilijkheden hebben met hun agressie-integratie. Ik heb daar ook moeilijkheden mee, maar mijn agressie is vooral intern gericht; dit uit zich in zelfdestructieve mechanismen.
Ik ben mijn verhaal niet enkel tegengekomen in de literatuur die ik las, maar ook in de interviews dat ik heb afgenomen met zowel de BaLO-studenten en de leerkracht ILS als mij eigen zus. Zoals ik al eerder vermeld heb, heb ik ontdekt dat hun visie op onderwijs en de mate van socialisatie en identiteitsbeleving m.b.t. de aanwezige schoolculturen en de Vlaamse identiteit in zijn geheel, erg verschillend zijn. Mijn eigen persoonlijk verhaal met hun ervaringen aftoetsen, heeft me heel wat inzichten rijker gemaakt m.b.t. tot deze problematiek. Zonder hun ervaringen, verhalen, inzichten ... had ik niet tot op deze nieuwe ingevingen kunnen komen. Hun verhalen fungeerden werkelijk als een krachtmotor voor de volgende stap binnen mijn onderzoeksproces.