Overige bronnen

Bellens, S. (z.d.). De leraarskamer van vandaag is zeker niet die van morgen. https://visie.net/de-gids-artikel/de-leraarskamer-van-vandaag-is-zeker-niet-die-van-morgen

In dit artikel wordt belicht hoe onze leraarskamer zeker geen afspiegeling is van onze hyperdiverse samenleving. Standpunt artikel: Het is cruciaal dat onze onderwijssystemen zich aanpassen om zo de hyperdiverse samenleving te weerspiegelen die we vandaag de dag zijn. Obstakels en opportuniteiten voor een meer diverse leraarskamer worden besproken.

opportuniteiten en kansen:

• Mogelijkheid om het groeiende lerarentekort weg te werken.
• Een afspiegeling realiseren van de gemeenschappen waarin kinderen opgroeien: rolmodellen.
• Moreel argument: Een gelijkwaardige toegang tot het beroep realiseren.
• Een kans op het verhogen van de creatieve ontwikkeling en maatschappelijke betrokkenheid van de samenleving. Dit door de interculturele dialoog te verhogen; het kan bijdragen tot een meer open houding van mensen ten opzichte van verschillende identiteitskenmerken. Kortom zorgt dit voor minder vooroordelen en schaaft dit burgerschap bij.
• Leerlingen met een migratieachtergrond krijgen ook mogelijks meer de kans om aansluiting te vinden bij de school waarin ze les volgen. De school in zijn geheel speelt zo in op de specifieke onderwijsbehoeften die deze leerlingen vaak hebben.
• Ook zullen leerlingen met een migratieachtergrond een mogelijks een groeiende verbinding voelen met de buurt waarin ze opgroeien: wat zorgt voor een betere integratie in het lokale verenigingsleven.

• De minister in de Commissie Onderwijs geeft aan open te staan voor input, alsook vanuit het brede middenveld. In dit artikel worden concrete oplossingen om de diversiteit te bevorderen naar voren geschoven; verschillende maatregelen (aangepast aan de context van de school en het betrokken team is noodzakelijk).

1. Visieontwikkeling op school: Een diversiteitsbeleid op het niveau van de school is nodig,

met daarin ondersteuning van scholenkoepels.

2. Monitoring en onderzoek: Een nood aan transparant cijfer materiaal om een geleden beleid te

implementeren.

3. Aanwerving en zijinstroom

4. Professionalisering van het beleid over diversiteit en inclusie

5. Inzetten op cultuursensitieve studiebegeleiding

6. Implementeren van inclusief en divers lesmateriaal

7. Investeren in initiatieven die inzetten op een vlottere integratie van nieuwkomers als

leerkrachten

obstakels:

• Verschillende trends - Leerlingen met een migratieachtergrond ervaren tijdens hun schoolloopbaan vaak extra obstakels. Voor leerlingen met een migratieachtergrond is het Vlaams onderwijs dan ook vaak niet de beloofde ladder van sociale mobiliteit en versterkt het vaak de bestaande ongelijkheden.

Leerlingen met een lagere economische status blijven vaker zitten. -> vroegtijdige schoolverlaters -> minder doorstroom naar het hoger onderwijs, alsook de lerarenopleiding.

• Het is moeilijk voor leerlingen met een migratieachtergrond om geschikte stageplaatsen te vinden. Scholen hanteren vaak nog een exclusieve visie op neutraliteit; verbod op levensbeschouwelijke tekens, etc. -> Geen perspectief op een job binnen het onderwijs.
• Een gebrek aan rolmodellen werkt vaak ontmoedigend om te kiezen voor het lerarenberoep.
• Ondanks dat in het regeerakkoord van de Vlaamse Regering staat dat 'het lerarenkorps een betere weerspieging moet zijn van de maatschappij', moeten we vaststellen dat de regering daar nog niet veel initiatieven voor nam. Een concreet gekoppeld beleid is cruciaal hierin.
• Een algemeen 'verbod op discriminatie' binnen scholen is te algemeen om de vruchten te kunnen plukken van meer diversiteit binnen het lerarenkorps.  

PWO project: Diversiteit in de leraarskamer 

 Vanwynsberghe, G., Van Helleputte, B., & Thoen, S. (2019). Diverse leraarskamer.  

In het kader van mijn terreinonderzoek heb ik dit project gelezen waarin het gebrek aan diversiteit in de lerarenopleiding van Hogeschool VIVES bestudeerd werd. Ik heb heel wat meer achtergrondkennis opgedaan. Het was zeker de moeite waard door te nemen.

In het abstract van het onderzoek geven de onderzoekers van de problematiek aan dat onze leraarskamers absoluut geen weerspiegeling zijn, van onze steeds meer divers wordende samenleving. Dit was een kwalitatief onderzoek en dit waren de centrale onderzoeksvragen:

• Hoe kunnen we kandidaat-studenten met een migratie-achtergrond of in kansarmoede motiveren de lerarenopleiding aan te vatten?
• Hoe kunnen we de huidige studenten met een migratie-achtergrond of in kansarmoede ondersteunen om door te stromen in de opleiding en uiteindelijk succesvol uit te stromen en de overstap te maken naar het werkveld?

Het onderzoek is opgesplitst in twee delen:

1. Uitvoering van een literatuurstudie en contextanalyse - Dit door gesprekken met experts in het veld, nl. de directeur van het steunpunt Diversiteit en Leren, met verantwoordelijken binnen VIVES omtrent diversiteit en studievoorziening, met diversiteitstoeleider, met medewerkers van het OCMW, etc.
2. Interviews met kandidaatstudenten, studenten en ex-studenten met een migratie-achtergrond of in kansarmoede

Ik noteer even die voornaamste conclusies uit het onderzoek:

1. Er is nood aan een algemene opwaardering van het beroep leraar om meer studenten aan te trekken. In het bijzondere bij studenten met een migratie-achtergrond waarvan de studenten zelf en de ouders beroepen verkiezen met meer 'aanzien'.
2. Het watervalsysteem is het secundair onderwijs zorgt ervoor dat studenten met potentie omwille van een foutieve oriëntering niet terechtkomen in de lerarenopleiding.
3. Taal vormt vaak een wezenlijke barrière; een doordacht taalbeleid is noodzakelijk.
4. Er is meer ondersteuning op maat nodig omwille van de specifieke achtergronden van de studenten.
5. Er is vanuit de opleiding nog meer aandacht nodig naar kostenbesparend studeren.
6. De waarde van rolmodellen niet onderschatten. Een meer gestructureerde buddy-systeem inbouwen.
7. Op het werkveld zelf is er nog veel werk aan de winkel. Momenteel wordt de doelgroep nog niet authentiek genoeg met open armen ontvangen; micro-agressie, etc.

De onderzoekers hebben ter disseminatie van dit project informatie folders gemaakt voor drie doelgroepen:

1. Docenten in de lerarenopleidingen
2. Management van de hogeschool VIVES en de opleidingshoofden
3. STUVO-en trajectbegeleiders

Dit project geeft me veel inspiratie om verder aan de slag te gaan met mijn eigen kleinschalige onderzoek/verkenning van de problematiek. Nu weet ik wie de mogelijke aanspreekpunten zijn en heb ik meer achtergrondkennis om heldere en doeltreffende vragen te formuleren voor gesprekken en interviews dat ik wil voeren met kandidaatstudenten, studenten, ex-studenten en mensen in het werkveld.

Net zoals in dit onderzoek gebruik ik deze topics als basis voor mijn interviews:

• Studiekeuzeproces
• Belevingen
• Ervaringen
• Drempels
• Diversiteit in het onderwijs
• Rolmodellen

Naar een inclusief onderwijs: het belang van diverse leraarkamers 

Teach for Belgium. (2023, 16 maart). Naar een inclusief onderwijs: het belang van diverse leraarskamers [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=RD8gWekoJzw  

"Diversiteit gaat niet over de 'speciallekes'" 

Klasse. (2021, 30 november). "Diversiteit gaat niet over de 'speciallekes'" [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=a8onXkcflkc 

 Hoe antwoord jij op de vraag: "Hoe zit het bij jou qua diversiteit op school?". 

De kans is groot dat je de neiging hebt om er 'de speciallekes' uit te halen vanuit jouw persoonlijk referentiekader.

Diversiteit in schoolteams

Diversiteit in schoolteams. (z.d.). Vlor. https://www.vlor.be/activiteiten/verslagen/diversiteit-schoolteam

Drempels en uitdagingen voor meer diverse schoolteams:

• Jongeren van diverse achtergronden hebben niet altijd een vlotte schoolloopbaan en bijgevolg geen positieve kijk op het lerarenberoep;
• Leraren in opleiding ervaren uiteenlopende drempels o.a. de hoge eisen voor taalvaardigheid Nederlands, een gebrek aan (h)erkenning voor hun identiteit, moeilijkheden om een stageschool te vinden;
• Kandidaat-leraren merken dat hun identiteit hen parten speelt wanneer ze solliciteren;
• (beginnende) leraren voelen zich niet altijd aanvaard in het schoolteam. 

Onderzoekers: Benjamin Ponet (UGent, Vakgroep Onderwijskunde), Elke Emmers, Katrien Hermans en Liesbet Saenen (UHasselt, School voor Educatieve Studies), Reinhilde Pulinx (UCLL, Expertisecentrum Inclusive Society) en Wendelien Vantieghem (UGent, Steunpunt Diversiteit & Leren) ->  Maakten deze presentatie 'Naar diversiteitsresponsief onderwijs in Vlaanderen'. Ze riepen het brede onderwijsveld op macro-, meso- en microniveau op om te handelen. Enkele leden van de Vlor reflecteerden op de bijdrage van de onderzoekers vanuit het perspectief van een onderwijsverstrekker, een personeelsorganisatie en een ouderkoepel. Vervolgens gingen de deelnemers in debat over de beleidsvoorstellen van de onderzoekers.

Interessante dingen die aan bod komen in de presentatie:

• Strenge oproep om de vrijblijvendheid van de problematiek achter ons te laten. We mogen de stand van zaken in het onderwijs niet steeds blijven herhalen. (H) Erkenning van het probleem is niet voldoende! Er is nood aan een kritische zelfreflectie op ons onderwijssysteem en waar het tekort schiet om een plek te zijn voor iedereen.
• We moeten van een perifeer diversiteitsbeleid (diversiteit als thema) naar een inclusief diversiteitsbeleid. -> Concrete stappen ondernemen is noodzakelijk!
• Diversiteitsresponsief onderwijs = Het verwijst naar het rekening houden met de verschillende intersectionele posities van mensen opdat iedereen effectief tot leren komt + actie of antwoord bieden op sociale ongelijkheid. -> link met BKD-model -> maximale leerwinst creëren voor alle leerlingen!
• Om naar een diversiteitsresponsief onderwijs te gaan moeten we: Meer focussen op de basics van onderwijs:
• Diversiteit als norm (beleid + didactiek)
• Diversiteit waarderen en benutten
• Vooroordelen aanpakken (hoge verwachtingen voor alle leerlingen, etc.)
• Kwaliteit van talige klasinteractie
• Sterk talenbeleid (inclusief, kwaliteitsvol en volgehouden)
• Meertaligheid benutten
• Gedeelde verantwoordelijkheid
• Monitoring en zelfreflectie
• ….
• Ingrijpen op 3 niveaus

Tendensen bij leraren(opleiders):

In de lerarenopleiding

De modellerende rol van lerarenopleiders blijft onderbelicht: niet enkel wat, ook HOE

De Leraren(opleiders) voelen zich onvoldoende voorbereid om om te gaan met diversiteit

Gebrek aan gerichte professionalisering voor deze specifieke groep van docenten

Onderzoeksvraag: "Hoe kunnen lerarenopleiders zich professionaliseren in hun omgaan met diversiteit?" -> DESIGN: MIXED-METHOD

VLOR - VERSLAG DIALOOGTAFELS

Na de presentaties van onderzoek(sprojecten), was er tijd voor dialoog in kleine groepen. De deelnemers gingen in gesprek over een aantal vragen en stellingen, geclusterd rond: 

1 Drempels omtrent diversiteit in de lerarenopleidingen

2 Beleidsaanbevelingen voor de lerarenopleidingen 

3 Beleidsaanbevelingen voor andere actoren 

DREMPELS

De drempels komen voort uit een maatschappelijke context die de lerarenopleiding overstijgt. Dat heeft te maken met waarden, ideologie, politiek, … Er is nood aan een andere grondattitude 

• Belangrijkste drempel: het hardnekkig doorleven van het 'wij/zij-denken'. Zie je vooral terug in impliciet taalgebruik. We zouden ons moeten focussen op wat ons verbindt.
• Verbod op levensbeschouwelijk kentekens (hoofddoekenverbod, etc.)
• Hoge eisen voor het Nederlands - Hierop inspelen zou het debat diversiteit vermengen met het debat over de kwaliteit in het onderwijs. Het is belangrijk om je te beseffen dat we het kwaliteitsdebat definiëren vanuit een bepaald denkkader.
• Te weinig ruimte voor de identiteit van de studenten - geen 'sense of belonging'
• Een gebrek aan visie, beleid en gerichte acties die door iedereen gedragen worden -> echte sociale actie ontbreekt
• Een gebrek aan een gemeenschappelijk beleid en coördinatie over opleidingen heen.
• Algemene lage maatschappelijke waardering van het lerarenberoep.

Beleidsaanbevelingen voor de lerarenopleidingen

De vrijblijvendheid zou moeten verdwijnen! De voorgestelde beleidsaanbevelingen worden (h)erkend, maar kunnen volgens de deelnemers nog scherper gesteld worden. Niet alle lerarenopleiders binnen een opleiding zijn overtuigd van de noodzaak van meer inzetten op diversiteit. Daar moet aan gewerkt worden. Anderen moeten hen daarop durven aanspreken.

Dit gegeven vraagt om lef, kleur bekennen en verbindingen leggen om zo samen beleidsprincipes te formuleren en acties te plannen:

• meer herkenbare inhoud van cursussen
• flexibele trajecten om drempels doorheen de opleiding (bv. taal) te overwinnen. Men moet durven afwijken van het standaardtraject.
• Diversiteitssensitieve aanpak moet geïntegreerd worden in alle vakken
• Diversiteitssensitieve aanpak van docenten moet doorgetrokken worden naar de stageplaatsen
• realistisch zijn: de lerarenopleidingen gaan het probleem ook niet op zichzelf oplossen - Dit is een maatschappelijk probleem!

Beleidsaanbevelingen voor andere actoren

Wat verwachten de lerarenopleidingen van andere actoren (overheid, leraren-in-opleiding, scholen (als stageplaats, als begeleiders in studieloopbaan, als werkgevers), sociaal-cultureel werk, etc.), om de drempels rond diversiteit weg te werken? Wat zijn de aanbevelingen voor andere partners?

Krachten dienen gebundeld te worden -> gemeenschappelijke gedragen, visie en structureel beleid.

• kruispuntdenken tegengaan
• Diversiteit zou een kwaliteitsnorm moeten zijn voor de overheid, uitgedragen naar het hele onderwijsveld
• Niet beperken tot onderwijs: andere beleidsoverschrijdend werken: Instaptoets met bindende gevolgen wel het juiste beleidsinstrument? Schoolbesturen overtuigen van het belang van diversiteit in hun personeelsbestand en in de pedagogisch-didactische aanpak (actief personeelsbeleid nodig)
• Scholen en overheid hebben een voorbeeldfunctie ten aanzien van de brede maatschappij -> nood aan radicaal antiracismebeleid (ook microagressie)

Aanbevelingen SERV en LEVL